اهمیت زباله های صنعتی در زندگی هر شخص

اهمیت زباله های صنعتی در زندگی هر شخص

توجه به محیط زیست و حفظ سلامتی انسان و کلیه موجودات کره زمین یکی از اصول اساسی در بقای زندگی و استفاده از مواهب خدادادی است که به وفور در اختیار ما قرار دارد.

 

 

کنترل آلودگی‌های محیط ازجمله مواد زاید جامد، بخش مهمی از این وظیفه را تشکیل می‌دهد که با توجه به اصول و موازین بهداشتی، اقتصادی جایگاه ویژه ای را در علوم و فنون جدید به خود اختصاص داده است.

بطور کلی در رابطه با کنترل آلودگی محیط زیست موارد زیرمورد بررسی قرار می گیرد : آلودگی هوا – آلودگی آب(فاضلاب)  – پسماندهای جامد – آلودگی صدا – آلودگی پرتوها.مدیریت مواد زاید جامد در کشور های صنعتی سابقه طولانی هفتاد ساله دارد.امر جمع آوری، دفع، بازیافت و اصولا مدیریت مواد زاید جامد در ایران با توجه به نوع و کیفیت زباله های ایران تفاوت فاحشی با سایر کشورهای جهان دارد، لذا بکارگیری هر گونه تکنولوژی بدون شناخت مواد و سازگاری عوامل محل، کار ارزنده ای نیست.

با رشد روز افزون جمعیت وگسترش شهرنشینی دفع مواد زائد تبدیل به یکی از مشکلات اساسی انسانهاگشته است . انسان اولیه درصورتیکه غار محل زندگیش کثیف وآلوده می شد آن را ترک مینمود تا غاردیگری پیدا کند ولی این امکان برای بشرامروزی وجود ندارد . به دلیل پیچیدگی وتنوع فعالیت های روز مره انسان دیگر نمی توان فقط به فکر دفع زباله بود بلکه پردازش و بازیافت از ارکان مهم مدیریت مواد زائد جامد بوده که بدون شک ازنقش مهمی نیز درچرخه اقتصادی برخوردار است . مردم ما از دیربازنان خشک را درمبداء از دیگر موا د دور ریز جدا می کردند و در ازای دریافت نیازهای دیگر خود ازقبیل نمک آن را به نان خشکیها تحویل می دادند . این عمل راه ارتزاق افراد زیادی را فراهم کرده و می کند که البته به دلیل عدم جدا سازی و نگهداری نامناسب ، این محصول به همراه انواع مختلفی ازکپک ها وقا رچ ها به مصرف خوراک دام رسیده و مخاطرات بهداشتی متعددی را ایجاد می نماید. به نظر می رسددرشرایط فعلی به منظور مقابله با فعالیت های غیرمجاز تنها راه ممکن ایجاد یک سیستم بازیابی مبتنی با اصول علمی متناسب با شرایط حاکم برشهرها و روستاها باشد. ازسال ۱۳۷۰ با ایجاد تحول درشهرداریها به ویژه درشهرهای تهران ، ساوه ، مشهد واصفهان و … انواع راههای مختلف آزموده شده که بسیاری ازآنها متاسفانه به دلیل عدم کسب مشارکت مردمی به شکست منجر شده است . 

تعریف آژانس محیط زیست از زباله:

هرگونه زائدات خانگی، صنعتی، تجاری، بهداشتی، لجن تصفیه خانه ها و حوضچه های تثبیت خاکستر و بقایای زباله سوزها، زائدات حیوانی، مواد قابل اشتعال و رادیواکتیو و …

 مواد زائد جامد:

ترکیباتی که از نظر تولید کننده آن قابل استفاده نیست اما ماهیتاٌ امکان استفاده مجدد دارد.

در واقع زباله ترکیبات ناهمگن بی مصرف، بی قیمت، مصرف شده و یا اضافی است.

 سه استراتژی کلی مورد توجه:

• کاهش تخریب منابع
• کاهش تولید منابع
• افزایش مصرف مجدد و افزایش مسئولیت تولیدکنندگان آن

 پس باید برنامه ریزی جهت تولید زباله کمتر، بازیافت و توجه به استانداردهای دفع باشد.

سیستم مدیریت مواد زائد جامد باید مقرراتی در زمینه ی کنترل تولید، ذخیره، حمل و نقل بازیافت و دفن را داشته باشد که این مقررات با در نظر گرفتن ویژگی ها و خصوصیات مواد و تاثیرات زیست محیطی آنها عملی است.

مواد زائد سمی و خطرناک

تعریف سازمان حفاظت و بازیابی:

ضایعاتی که در اثر مدیریت نامطلوب (جمع آوری – حمل و نقل – تصفیه و دفع) باعث مرگ و میر موجودات و یا شیوع بیماری های جبران ناپذیر و بالقوه خطرناک برای انسان، موجودات زنده و یا محیط زیست شوند.

تعریف WHO :

مواد زائدی که بدلیل خصوصیات فیزیکی، شیمیایی ویا بیولوژیکی، جمع آوری، جابجایی و دفع آنها مستلزم تدابیر خاصی است تا از بروز هرگونه تاثیر سوء بر محیط زیست و سلامت انسان جلوگیری کند. 

تعریف EPA :

به مواد زائدی که به دلایل زیر دارای قدرت آسیب رسانی به سلامت انسان و یا ارگانیسم زنده می باشد.

الف – در طبیعت غیر قابل تجزیه و پایدارند.

ب – برای موجودات زنده کشنده باشند.

ج – دارای حاصیت تجمعی با تاثیرات مخرب باشند.

د – از نظر بیولوژیک قابل ازدیاد باشند.

انواع زباله

زباله به مجموعه مواد ناشی از فعالیت‌های انسان و حیوان که معمولاً جامد بوده و به صورت ناخواسته و یا غیر قابل استفاده دور ریخته می‌شوند اطلاق می‌گردد. این تعریف به صورت کلی در برگیرنده همه منابع، انواع طبقه بندی‌ها، ترکیب و خصوصیات مواد زاید بوده و به چهار دسته کلی زباله‌های شهری، زباله های صنعتی و زباله‌های خطرناک و زباله‌های بیمارستانی تقسیم می‌گردند

زباله‌های شهری

در نشریات و کتب از تعاریف و طبقه بندی‌های مختلفی برای توضیح اجزاء مواد زاید جامد شهری استفاده شده‌است. تعاریف ارائه شده در زیر می‌تواند به عنوان یک راهنما برای شناسایی اجزاء مواد زاید شهری مورد استفاده قرار گیرد.

• زایدات غذایی به قسمت فسادپذیر زباله که معمولاً از زایدات گیاهی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی به دست می‌آید، اطلاق می‌شود. کمّیت پس مانده‌های غذایی در طول سال متغیر بوده و در ماه‌های تابستان، که مصرف میوه و سبزی بیشتر است، به حداکثر می‌رسد. پس مانده‌های غذایی مهم‌ترین قسمت زباله‌است، چرا که از یک سو به دلیل تخمیر و فساد سریع، بوهای نامطبوع تولید کرده و محل مناسبی برای رشد و تکثیر مگس و سایر حشرات و جوندگان است و از سوی دیگر به دلیل قابلیت تهیه کود از آن (کمپوست) حائز اهمیت است. قابل ذکر است که میزان پس مانده‌های فسادپذیر در زباله‌های شهری ایران بین۳۵تا۷۶درصد گزارش شده‌است.
• آشغال به قسمت فساد ناپذیر زباله به جز خاکستر گفته می‌شود. آشغال در زباله معمولاً شامل کاغذ، پلاستیک، قطعات فلزی، شیشه، چوب و موادی از این قبیل می‌شود. آشغال را می‌توان به دو بخش قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال تقسیم کرد.
• خاکستر باقیمانده حاصل از سوزاندن زغال، چوب و دیگر مواد سوختنی که برای مقاصد صنعتی، پخت و پز و یا گرم کردن منازل بکار می‌رود گفته می‌شود.
• زایدات ناشی از تخریب و ساختمان سازی به زایدات حاصل از تخریب ساختمان، تعمیر اماکن مسکونی، تجاری، صنعتی، و یا سایر فعالیت‌های ساختمان سازی اطلاق می‌شود و هم‌چنین موادی که از وسایل نقلیه به جای مانده‌است می‌شود.

زباله های صنعتی

هرفعالیت صنعتی اعم از کارگاههای کوچک یاکارخانه های بزرگ بنابه طبیعت کاری خود،پسماندهایی را به صورت مایع یاجامدازخودبرجای میگذارد که به آن زباله یاضایعات صنعتی میگویند به عبارت ساده تر زباله های صنعتی:مواد زائد ناشی از فعالیت های صنعتی هستند،شامل فلزات-موادپلاستیکی-موادشیمیایی-مواداولیه فاسدشده-تولیدات مرجوعی فاسدوغیرمفید-مواد واسطه ای تولیدغیرمفید-زباله های خطرناک و….

زباله‌ها بیمارستانی

زباله‌های بیمارستانی شامل موادی هستند که با توجه به نوع کار و وظیفه در هر بخش بیمارستانی، متفاوت می‌باشند. مثلاً زباله بخش عفونی یا اطاق عمل، با مواد زاید آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی، تفاوت محسوسی دارد و طبق یک بررسی، زباله بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها به هفت گروه تقسیم می‌شوند

۱.زباله‌های معمولی بیمارستان

۲-زباله‌های پاتولوژیکی

۳.مواد زاید پرتوزا

۴.مواد زاید شیمیایی

۵.فضولات سمی

۶.مواد قابل احتراق 

۷.مواد واکنش دهنده و موثر

– زباله‌های معمولی بیمارستان عموماً شامل زباله‌های مربوط به بسته بندی مواد و دیگر زباله‌های پرسنل شاغل در بیمارستان و خوابگاه‌های آن‌هاست.

– زباله‌های پاتولوژیکی شامل بافت‌ها، ارگان‌ها، قسمت‌های مختلف بدن، پنبه‌های آغشته به خون و چرک و مواد دفعی بدن همچون نمونه‌های مدفوع و ادرار و غیره جزو این گروه از مواد زاید، محسوب می‌شوند.

– مواد زاید پرتوزا شامل جامدات، مایعات و گازها بوده و در برخی از بخش‌ها و آزمایشگاه‌های بیمارستان‌ها وجود دارند که جمع آوری و دفع آن‌ها دارای خصوصیات ویژه‌ای است.

– مواد زاید شیمیایی شامل جامدات، مایعات و گازهای زاید می‌باشد که به وفور در بیمارستان‌ها وجود دارد، در بخش‌های تشخیص و آزمایشگاه‌ها ماحصل نظافت و ضدعفونی بیمارستان، وسایل و ابزار تنظیف و ضدعفونی به انضمام داروها و وسایل دور ریختنی اطاق عمل بخش دیگری از این فضولات را تشکیل می‌دهند. مواد زاید شیمیایی ممکن است خطرناک باشند.

– فضولات سمی : این فضولات با PH کمتر از ۲ (به شکل اسیدی) و بالاتر از ۱۲ (به حالت قلیایی) در زباله‌های بیمارستانی وجود دارند. بخشی از داروهای اضافی و یا فاسد شده، جزو اینگونه فضولات به حساب می ایند.

– مواد قابل احتراق : شامل ترکیبات جامد، مایع و گازی شکل.

-مواد واکنش دهنده و موثر : در سایر فضولات که تا حدودی در زباله‌های بیمارستانی قابل تشخیص هستند.

از فضولات شیمیایی بی خطر می توان قندها، اسیدهای آمینه و برخی از نمک‌های آلی و معدنی را نام برد. اسیدهای آمینه و نمک‌های شیمیایی نظیر نمک‌های سدیم، منیزیم، کلسیم، اسید لاکتیک، انواع اکسیدها، کربنات ها، سولفات‌ها و فسفات‌ها قسمتی از مواد زاید شیمیایی هستند.

گردآوری و ترابری زباله‌های شهری

جمع‌آوری و حمل و نقل زباله یکی از مهم‌ترین عملیات مدیریت مواد زاید جامد است. طبق محاسبات انجام شده حدود ۸۰درصد کل مخارج مدیریت مواد زاید جامد مربوط به جمع‌آوری زباله‌است. که درصد بالایی از این مقدار مربوط به حقوق کارگران و نیروی انسانی است. به عبارت دیگر اکثریت مخارج سیستم مدیریت مواد زاید جامد فقط صرف حقوق و دستمزد می‌شود. به همین جهت اصلاح، بهینه‌سازی و مکانیزه کردن سیستم جمع آوری و حمل زباله، ضمن تسریع در عملیات، هزینه و نیروی انسانی کمتری را نیاز خواهد داشت. ذیلا چند مورد از سیستم‌های مختلف جمع‌آوری و حمل و نقل زباله که هم اکنون در کشور ما رایج بوده و به عبارتی مناسب تشخیص داده شده‌است، به اختصار، بیان می‌شود:

• جمع‌آوری زباله از کیسه‌های پلاستیکی و یا بشکه‌های مستعمل که به عنوان ظروف نگهداری زباله مورد استفاده قرار گرفته و مبادرت به تخلیهٔآن‌ها در کامیون‌های زباله‌کش می‌گردد. این روش که در حال حاضر در اغلب شهرهای کشور انجام می‌گیرد. در صورتی که در خطوط جمع‌آوری مناسب قرار گیرد یکی از روش‌های متناسب و مفید به حساب می‌آید.
• حمل زباله از منازل به‌وسیله گاری‌های دستی و انتقال مستقیم آن‌ها به کامیون‌های سرپوشیده. در این روش زباله‌های خانگی طبق برنامه‌های پیش بینی شده توسط کارگران تنظیف شهری از منازل جمع‌آوری و به‌وسیلهٔچرخ‌های زباله با حجم کافی به ایستگاه‌های مشخص شده در سیستم منتقل گردیده و مستقیماً در کامیون‌های زباله کش، بارگیری می‌شوند.
• جمع‌آوری زباله از منازل و مراکز تولید و انتقال آن به جایگاه‌های موقت شهری. استفاده از این روش عموماً در شهرهای قدیمی به علت وجود کوچه‌های تنگ و باریک، عدم دسترسی به ماشین‌آلات ویژهٔحمل و نقل و یا کمبود پرسنل تنظیف، معمول است. در این روش زباله‌های خانگی به‌وسیله مامورین شهرداری با استفاده از چرخ‌های زباله که عموماً غیربهداشتی است به جایگاه‌های موقت حمل گردیده و بر روی هم تلنبار می‌شوند تا به‌وسیلهٔکامیون‌های زباله‌کش و یا هر وسیلهٔ دیگر به ترمینال‌های زباله و یا محل دفن حمل شوند.
• کاربرد وانت‌ها در حمل و نقل زباله: استفاده از وانت‌های حمل زباله که طی چند سال اخیر در بسیاری از شهرهای کشور معمول گردیده روشی است که زباله مستقیماً از کوچه و خیابان‌های باریک برداشته شده و به ایستگاه‌های انتقال، حمل می‌گردد. توصیه صریح در استفاده از وانت‌ها منحصر به نواحی و محله‌هایی از شهر است که امکان تردد برای کامیون‌های بزرگ‌تر نباشد.
• سیستم‌های جمع‌آوری زباله با کانتینرهای ثابت : (S.C.S (Stationary Container System: در این روش کانتینرهای مستقر در اماکن تولید زباله به‌وسیلهٔمردم و یا مامورین شهرداری بارگیری می‌شوند. سپس کامیون‌های ویژهٔ حمل زباله، طبق برنامه از پیش تعیین شده به محل استقرار کانتینر حرکت نموده و پس از تخلیهٔ زباله در مخزن خود، کانتینر را در محل اصلی مستقر می‌نمایند. زباله‌های تخلیه‌شده از کانتینرها به ایستگاه انتقال، ترمینال‌های زباله و یا محل‌های دفع منتقل می‌شوند.

روش‌های دفع زباله

در ایران زباله‌ها یا در خاک دفن شده یا سوزانده می‌شوند و حتی گاه در طبیعت رها می‌شوند. همه ین راه‌ها برای محیط زیست بسیار خطرناک هستند و باعث فرسایش خاک، آلودگی هوا، زشت شدن مناظر طبیعی و همین طور نامناسب کردن محیط برای حیات وحش می‌شوند.

اهمیت و جمع آوری مواد زائد در مبدا تولید و احیاناٌ بازیافت در همان محل باید صرف انرژی کمتر گردد.

آژانس حفاظت محیط زیست کاهش از مبدا را چنین تعریف کرده است:

طراحی تولید و استفاده از محصولات بطوریکه وقتی این محصولات به پایان عمر خود می رسندکاهش کمیت و سمیت زائدات تولید شده بینجامد (در دراز مدت و در سطح ملی قابل اجراست) و به یکی از روش های ذیل قابل اجراست:

بازیافت     

کمپوست

دفن بهداشتی                              

سوزاندن

بازیافت:

یکی از راه های کنترل تولید مواد زائد ایجاد تغییر وبهبود طراحی بسته بندی است.

• استفاده از بسته بندی های کم وزن
• بسته بندی بزرگ یا به صرفه اقتصادی
• محصولات متمرکز شده یا تغلیظ شده
• محصولات ترکیبی
• بسته های قابل پر شدن مجدد
• بسته بندی با اثرات بیشتر هندسی
• بازیافت کاغذ
• بازیافت شیشه
• بازیافت فلزات آهنی
• بازیافت فلزات غیر آهنی
• مواد پلاستیکی غیر قابل تجزیه از مهمترین آلوده کننده های محیط زیست هستند.

۱- نگهداری و جمع آوری:

• ذحیره و برداشتن مواد زائد از محل تولید که نیاز به سیستم نگهداری بدون خطر ماده ی زائد داریم.
• ۸۰ درصد از کل مخارج مدیریت مواد زائد به مرحله جمع آوری (روش جمع آوری – تجهیزات – نیروی انسانی بارگیری – بسته بندی و برچسب) تعلق دارد.

محل نگهداری – ظروف نگهداری – بازرسی – وجود وسایل حفاظت فردی – زهکشی مناسب – … باید مورد توجه قرار گیرد.

 ۲- حمل و نقل:

• بارگیری از محل تولید به محل دفع و یا بازیافت
• قبل از حمل و نقل ۳ مرحله باید انجام شود

 ۱) شناسایی، بسته بندی و برچسب

 ۲) تکمیل برگه های مشخصات مواد زائد (وضعیت فیزیکی – نوع عملیات دفن یا بازیافت – شماره EPA– مقدار محموله – نوع جنس مخازن – ضمانت نامه تولیدکننده برای انجام عملیات حمل و سالم نگهداشتن محیط زیست و پیشگیری از آلودگی ها).

 ۳)تکمیل برگه های مربوط به چگونگی انجام حمل و نقل که باید توسط تولید کننده وحمل کنندگان پر شود.

 (آیا سمی و خطرناکند – اطلاعات در مورد مان – آیا حمل و نقل محدودیت دارد – آیا بسته بندی مناسب است – چگونگی نحوه ی حمل و نقل مشخص شده – آیا بسته بندی و برچسب گذاری شده – آیا راه مقابله در صورت بروز حادثه تعیین شده و …

کمپوست:

تجزیه مواد آلی ناهمگون بوسیله میکرو ارگانیسم ها در حضور گرما و رطوبت، در محیط هوازی است و طی آن مواد آلی به ترکیبی بنام کمپوست که برای خاک سودمند است تبدیل می شود.

• قدرت حاصلخیزی خاک افزایش
• کاهش فرسایش آب
• نگهداری بیشتر آب در خاک
• تامین ماکرو المنت ها(    ( Fe – Mg – Ca – S – K – P – N
• تامین میکرو المنت ها (  ( Cl – Mo – B – Na – Zn – Mn – Cu

روش های مختلف تهیه کمپوست:

۱- روش سریع :

توسط راکتور های بسته افقی و عمودی

۲- روش کُند :

 ویندور – حوضچه ای – حوضچه ای سطحی

مهمترین عامل در کمپوست سازی نسبت است. همچنین مقدار رطوبت، دما، مواد افزودنی (مواد ……. – مواد کانی مثل فسفات و Ph ) و مقادیر کمی فلزات سنگین برای بهبود کیفیت کمپوست موثرند.

سوزاندن

سوزاندن زباله با دستگاه های زباله سوز نوعی روش شیمیایی برای کاهش حجم زباله و تصفیه با حرارت زیاد است و برای زباله هایی که خواص زیر را دارند ……. دارد:

• نسبت به تجزیه بیولوژیکی مقاومند
• فرارند
• در محیط پایدارند
• نقطه اشتعال کمی دارند
• زباله هایی که نمی توان آنها را بصورت ایمن دفن کرد.

البته احتراق برخی زباله ها مشکلات ویژه دارد،

مثل:

• مواد منفجره و شدیداٌ فابل اشتعال
• زباله هایی که به دلائلی درِ قوطی های را نمی توان با زکرد و یا قطعه قطعه کرد
• ترکیباتی که در هنگام سوختن مواد بسیار سمی تولید می کنند

  ترکیباتی مثل آرسنیک – جیوه – کادمیوم – فلوئور – برم – ید – ترکیبات آلی سیلیس دار نباید سوزانده شوند مگر آنکه شرایط بگونه ای باشد که سوزاندن الزامی باشد که البته تجهیزات کنترل آلودگی ضروری است (کادمیوم مشکلات شدیدی دارد) در مورد این ها رسوب دادن و یا روش خنثی کردن مناسبتر است. 

 زباله سوزهای صنعتی:

دما بین ˚C1300-850– دما باید تحت کنترل – زمان ماند مهم است – سم زدایی در صورتی است که احتراق ناقص نباشد.

قبل از سوزاندن باید خصوصیات فیزیکی (شکل – درصد رطوبت – دانسیته) و خصوصیات شیمیایی (درصد مواد آلی . معدنی و خاکستر و ارزش حرارتی) مشخص باشد.

زباله در زباله سوز سه مرحله خشک شدن، مشتعل شدن و سوزانده شدن را طی می کند.

بطور کلی آلودگی هوا در صنایع زباله سوز به علل زیر بوجود می آید:

• ایجاد بو و گرد و غبار
• احتراق ناقص و تولید برخی گازها
• ترکیباتی مثل کلر – فلوئور – گوگرد و نیتروژن تولید گازهای سمی و خورنده می نمایند. که به این منظور از جمع کننده های ثقلی – سیکلون – جمع کننده های تر ( اسکرابر) و فیلترهای تصفیه استفاده می شود.

قوانین Brink و Crocker برای طراحی دودکش:

• غلظت موادآلوده کننده در سطح زمین با استفاده از دودکش بلند کاهش می یابد.
• دودکش باید حداقل ۲/۵ برابر از ساختمان های اطراف و … بلندتر باشد.
• سرعت گازهای خروجی از دودکش باید از ۶۰ فوت در ثانیه بیشتر باشد تا به سرعت صعود کند.

 دفن بهداشتی

عملیات مهندسی خاصی که براساس آن زباله را چنان در خاک مدفون می کنند که هیچ زیانی به محیط زیست و موجودات وارد نشود (پوشش کف- تهویه گاز- زهکشی-کم کردن حجم زباله – …)

  شیرابه:

 از تجزیه مواد و نفوذ آب در زباله مایعی بد بو و قهوه ای رنگ با غلظت زیاد مواد آلی و معدنی ایجاد می شود.

شیرابه با وزن مولکولی سنگین: افزودن آهک و مواد شیمیایی

شیرابه با وزن مولکولی سبک: روش های بیولوژیکی مثل لجن  فعال

گاز های حاصل از تخمیر مثل Co2 ، Ch4 ، H2s (هر Kg زباله خشک حدود ۲ Lit گاز)

میزان نشت شیرابه با استفاده از قانون دارسی محاسبه می شود: Q=KA

Q = میزان نشت شیرابه در واحد زمان )                                

K = ضریب هدایت هیدرولیکی)  

A = سطح مقطعی که شیرابه جریان دارد ft2

=  گرادیان هیدرولیکی

h = کل ارتفاعی که شیرابه در محل دفن می تواند طی کند

L = ضخامت لایه پوششی (خاک رس …)

ü    نکته:

– برای بازیابی بیوگاز رطوبت باید بین ۵۰ تا ۶۰ درصد باشد.

– غلظت متان ۵ تا ۱۵ درصد باعث ایجاد انفجار می شود.

روش های دفن بهداشتی:

۱- روش سطحی   Area Method

زمین برای گود برداری مناسب نیست. نوارها ۷۵ – ۴۰ سانتیمتر – خاک ۳۰ – ۱۵ سانتیمتر – ارتفاع نهایی ۳۰۰ – ۱۸۰ سانتیمتر – لایه نهایی خاک حداقل ۳۰ سانتیمتر – سد خاکی در اطراف زهکشی – لوله کشی مشبک تهویه گاز

۲- روش سراشیبی   Ramp Method

مقدار کمی خاک برای پوشش در دسترس است. مثل کوهستان و تپه ماهور

متد مثل روش های سطحی است.

۳- روش گودالی یا ترانشه ای Trench Method

مناطقی که سطح آب زیر زمینی پایین است مثل اصفهان – عمق ۴ – ۱ متر – عرض ۱۵ – ۴.۵ متر – طول ۱۲۰ – ۳۰ متر

۴- روش دره ای   Raving Method

در مناطق گودالی یا دره های طبیعی

۵- دفن زباله در زمین های مرطوب و باتلاقی

سیستم زهکشی مناسب با بکارگیری تکنولوژی پیشرفته با کاربرد قشری از لایه ی غیر قابل نفوذ مثل صفهات فولادی – قیرگونی – سیمان و … (عایق سازی مکان دفع – محبوس کردن آب زیر زمینی)در مورد زباله های شیمیایی آلوده، اول به روش فیزیکی ترکیب را سفت و لجن را تثبیت می کنند. 

طبقه بندی مواد زائد خطرناک:

۱- مواد زائد رادیو اکتیو

۲- شیمیایی

۳- زائد بیولوژیکی

۴- قابل احتراق و انفجار

مواد زائد رادیو اکتیو:

مواد و عناصری که از خود پرتوهای یونیزه ساطع می کنند. اثر تشعشعات بر نسوج موجب صدمه به اعضاء و ایجاد اختلال در سلامتی می گردد. برخی پایداری لازم دارد.

مدت زمانیکه این تشعشعات پرتو افشانی می کنند نیمه عمر نامیده می شود (زمانیکه لازم است تا طی آن اتم های رادیو اکتیو در اثر استحاله متلاشی شوند و به نیمی از میزان اولیه تقلیل یابند)

منابع تولید کننده : سازمان های تحقیقاتی – بمب های هسته ای – نیروگاهها و …

خصوصیات زباله های هسته ای در هنگام دفع:

• جامد بودن
• هدایت گرمایی مناسب
• حداقل حلالیت در آب و کنترل نشت
• مقاوم در برابر تشعشعات درونی
• محکم در مقابل ضربه و فشار
• حداقل حجم ممکن

جمع و نگهداری:

• باید از زباله های معمولی جدا باشند
• ظروف نگهداری سوخت و وسایل حمل و نقل قابل تمیز شدن باشد.
• کیسه داخل ظروف نگهداری پلاستیک ضخیم و محکم
• مشخصات زباله بر روی کارت مخصوص کیسه مثبت باشد
• نگهداری در محلی ایمن از آتش سوزی
• علامت مخصوص تشعشع به درب ورودی انبار نصب شود
• لاشه حیوانات آلوده به مواد پرتوزا تا موقع دفع نهایی در سردخانه های ویژه نگهداری شود

دفع زباله های اتمی متوسط و ضعیف:

بسته به نوع – میزان – نیمه عمر دسته بندی می شوند.

با قیر و سیمان مخلوط و سپس در بشکه های فلزی یا بتونی قال بندی می شود.

دفع زباله های رادیو اکتیو قوی:

الف: ذخیره موقت:

قرار گرفتن در محل های نگهداری بشر ساخته یا طبیعی برای مدتی که البته علت آن این است که اگر مسئاله ساز شوند قابل حمل باشند در ضمن امکان بررسی برای ایجاد شرایط بهتر هم وجود دارد ار طرفی عناصری که نیمه عمر کوتاه دارند تجزیه شده و حرارت نخازن کمتر شده و خطرات حمل و نقل کاهش می یابد.

این مراکز باید دیوارهه بتونی ضخیم داشته باشند. برای ذخیره کردن ظروف استیل به قطر ۳۰ سانتیمتر و ارتفاع ۳ متر استفاده می شوند.

در عملیات دفن دور مخزن تا حدود ۱۰ فوت با خاک پوشش داده شده تا با گردش هوا حرارت خارج شود.

مهمترین مناطق نمک زارها با بسترهای ضخیم – صخره های بسیار سخت (سنگ خارا) – منابع سنگ های آهکی دولومیتی – رسی و سنگ های سخت آتشفشانی است .

باید از نفوذ آب های زیر زمینی در امان باشند و گزارشی در مورد زلزله و … وجود نداشته باشدو عملیات اکتشاف نفت و گاز و … صورت نگرفته باشد..

ب- ذخیره دائم:

نیاز به خدمات اضافی در سیستم های ذخیره موقت را ندارد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است اما از معایب آن عدم دسترسی به مواد در صورت لزوم روش اجرای بهتر و عدم بازیافت در آینده با توجه به پیشرفت علم

روش اول: چاه به عمق ۳۰۰۰ متر سپس تا ارتفاع اول را از خاک پر کرده (روی مخازن)   بقیه را با مواد حفاظتی (بتون و …) می پوشانند. (در صورت نیاز از نقطه عمیق چاه کانال آب افقی به اطراف در جهت های مناسب هم حفر می کنند.)

روش دوم: چاه هایی به عمق ۶۰۰۰ متر احداث می کنند ۲۰۰۰ متر برای دفن زباله های هسته ای و بقیه ارتفاع را با مواد حفاظتی ویژه پوشش می دهند.

آخرین تکنولوژی حاضر روش شیشه ای کردن:

ترکیب رادیو اکتیو را با بوروسیلیکات مذاب مخلوط و ممزوج کرده و در کپسول های فلزی قالب گیری می کنند. بوروسیلیکات در برابر رادیو اکتیو مقاوم است اما در برابر دما مقاومت کمتری دارد و هادی است (نسبت به سرامیک).

این ها را به شکل گلوله ای شیشه ای به قطر ۱ سانتیمتر در می آورند و سپس در سیلندر های سربی می گذارند

زباله های الکترونیکی از مشکل تا معضل:

شاید هنوز در فکر این هستیم که زباله های خانگی را کنترل نماییم . مدام از برنامه های دولت جهت کنترل زباله ها و تفکیک آنها از مبدا و روشهای کاهش زباله ها صحبت به میان می آید . ولی چرا به فکر زباله های دیگر نمی باشیم که مقدارشان از زباله های خانگی و زباله های صنعتی و بیمارستانی کمتر بوده ولی خطرناکتر از آنها می توانند باشند . این زباله ها، زباله های الکترونیکی هستند که در کشور ما کم هم نیستند .در‌ ایران با وجود چهار میلیون قطعه زباله رایانه‌ای، قانون مدونی درباره بازیافت و امحای ‌این قطعات وجود ندارد و ‌دفن یا سوزاندن زباله‌های الکترونیکی سبب ساز ویرانی محیط ‌زیست می‌شود

با اینکه کارشناسان محیط زیست انسانی همواره نسبت به خطر دفن زباله های الکترونیک هشدار داده اند، مسوولان معتقدند مشکل دفن و بازیافت این پسماندها در ایران به سطح بحرانی نرسیده است.

در کشورهای پیشرفته جهان بازیافت قطعات رایانه‌ای اهمیت بسزایی دارد. به همین دلیل قانون زباله‌های رایانه‌ای (WEEE) به تصویب رسیده است. به موجب ‌این قانون تولید ‌کنندگان موظفند بودجه طرح‌های بازیافت را تأمین کنند و خرده‌‌ فروشان خدمات باز‌ پس ‌‌گیری را ‌در اختیار مشتریان قرار دهند،‌ اما در‌ ایران با وجود چهار میلیون قطعه زباله رایانه‌ای قانون مدونی درباره بازیافت و امحای ‌این قطعات وجود ندارد.

‌این موضوع سبب شده تا برخی از فعالان بازار رایانه با استفاده از روش‌های بازیافت و امحای سنتی خسارت جبران‌ ناپذیری به محیط ‌زیست و انسان‌ها وارد کنند. شهرداری و سازمان محیط ‌زیست با آگاهی از‌این موضوع برای مقابله با ‌این معضل دو طرح مطالعاتی آغاز و دفتر ویژه‌ای‌ ایجاد کرده‌اند.

ایران و زباله‌های رایانه‌ای

در اکثر کشورهای پیشرفته جهان قوانین مختلف درباره زباله‌های رایانه‌ای وضع شده است و آنها به طور جدی جمع‌آوری می‌شود‌ اما در‌ایران حدود چهار میلیون زباله رایانه‌ای وجود دارد‌ که قوانین مدون و مشخصی برای جمع‌آوری و امحای ‌این زباله‌ها وجود ندارد.

‌در تهران بعضی از افراد در امر خرید قطعات قدیمی‌ و رایانه‌های مستهلک فعالیت می‌کنند و از طریق بازیافت‌این قطعات درآمدهای کلانی به دست می‌آورند. فعالیت‌ این افراد در محله شوش تهران متمرکز است. فعالان‌این بازار با جدا کردن مس و طلای موجود در بعضی از قطعات رایانه و فروش‌این مواد سود فراوانی به دست می‌آورند.‌”

در ادامه :” ‌تعداد کثیری از ‌این قطعات غیر قابل استفاده و بازیافتی بوده و به صورت سنتی دفن می‌شوند که‌این امر به محیط‌زیست آسیب فراوانی می‌رساند.‌”

جهان و زباله‌های رایانه‌ای

قانون زباله‌های رایانه‌ای (WEEE) بازیافت چهار کیلوگرم زباله‌های تجهیزات الکترونیکی و الکتریکی را به ازای هر نفر الزامی‌ می‌کند. به ‌موجب ‌این قانون تولیدکنندگان موظفند بودجه طرح‌های بازیافت را تأمین کنند و خرده‌فروشان خدمات باز‌پس‌‌گیری را ‌در اختیار مشتریان قرار دهند‌. زباله‌های الکترونیکی که دستگاه‌های پی‌‌سی، دستگاه‌های بازی کامپیوتری، مایکروویو و.‌.‌‌. را در برمی‌گیرند، امروزه به عنوان سریع‌ترین منبع تولید زباله در اتحادیه اروپا شناخته شده‌اند‌. به دلیل اهمیت بازیافت زباله‌های الکترونیک برخی از شرکت‌های بزرگ جهان محصولات خود را بازیافت می‌کنند.

ارتباط فرهنگ و زباله های خانگی

مقدار زباله ای که هر فرد در طول زندگی اش تولید می کند در حدود ۶۰۰برابر وزن او به هنگام بلوغ کامل است. انبوه زباله های غیرقابل بازیافت، نشانگر ناسپاسی ما نسبت به مواهب الهی و محیط زیست است. به خاطر داشته باشیم اگر تولید زباله به همین ترتیب و با این شرایط ادامه یابد، مدت زیادی طول نخواهد کشید که تمام اراضی اطراف شهرها به زباله دانی تبدیل می شود و مکانی برای دفن زباله های شهری باقی نخواهد ماند و بالطبع دولت مجبور می گردد مبالغ سرسام آوری را برای بازگشت سلامت مردم و محیط زیست هزینه کند.

• عملکرد کشورهای پیشرفته در بازیافت زباله

در کشورهای توسعه یافته خدمات جمع آوری محصولات قابل بازیافت بسیار بالاست و تأسیسات فرآوری و بازیافت، بسیار پیشرفته و بازار محصولات بازیافتی بسیار گسترده است. در همین حال روش های عملی شده برای کاهش آسیبی که زباله ها به سلامت و محیط وارد می کنند کاملاً شناخته شده هستند. در این میان اتحادیه اروپا همواره روی ۴اصل کاهش مواد اولیه، استفاده دوباره از تولیدات، بازیافت و احیای انرژی تأکید دارد.

• پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت، بازیافت صنعتی زباله ها را به یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی و انسانی کشورها تبدیل کرده است. کشورها هریک رویه های متفاوتی را برای سروسامان دادن به این معضل بزرگ در پیش گرفته اند.
• برای مثال در آمریکا تلاش ها برای کاهش زباله های خانگی و تجاری تحت نظر آژانس محافظت از محیط زیست آمریکا انجام می شود. این کشور۲۸درصد زباله های خود را بازیافت می کند. در آلمان نیز جداسازی زباله های خانگی امر بسیار مهمی برای مردم این کشور محسوب می شود. در هر آپارتمان معمولاً پنج سطل برای۵نوع زباله وجود دارد که با رنگ های جداگانه از یکدیگر تفکیک شده اند. با این روش ۸۰درصد از زباله های تولید شده در این کشور بازیافت می شود.
• مسئولان جمع آوری زباله های خانگی پاریس در تمامی منازل و حومه سطل های زباله با رنگ های مختلف قرار داده اند تا شهروندان با جداسازی زباله های خود به فرآیند بازیابی مواد و از بین بردن بهینه زباله های خانگی کمک کنند به طور مثال در هر مرکز در فرانسه، سالانه بیش از۱۸۰هزار تن زباله جداسازی شده بازیابی می شود و در این میان۱۲۰هزار تن ماده اولیه مثل کاغذ، پلاستیک و آلومینیوم جمع آوری شده به کارخانجات بازیابی ارسال می شود.
• بهینه سازی مصرف انرژی های فسیلی،ایجاد سیستم های جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب و راه اندازی صنایع بازیافت، از شیوه های متعادل در جهان برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و استفاده اقتصادی از پسمانده ها می باشد.
• با نگاهی گذرا به زندگی روزمره خود متوجه می شویم که روزانه چقدر زباله به محیط زیست خود تحویل می دهیم. از شیشه ها و پلاستیک های شیر مصرفی صبحگاهی گرفته تا کاغذهایی که به روش های گوناگون (برای خواندن و نوشتن یا بسته بندی کالاهایی که خریداری می کنیم) مورداستفاده قرار داده و سپس به سطل زباله می ریزیم، همه از محصولات قابل بازیافت می باشند.
• سالانه میلیاردها دلار در جهان صرف تولید کاغذ، پلاستیک، قوطی های فلزی و… می شود که با یک بار مصرف آن ها به زباله تبدیل شده و دور ریخته می شوند. میلیاردها دلار نیز صرف جمع آوری و ازبین بردن این زباله ها می شود که در هر صورت ضایعاتی را به محیط زیست وارد می کند.
• اما اکثر این مواد قابل بازیافت اند و با سرمایه گذاری مناسب برای بازیافت آن ها، نه تنها می توان از خسارت های بیشتر به محیط زیست و آلوده سازی آن جلوگیری کرد، بلکه میزان نیاز انسان به مواد اولیه (چوب و الوار جنگل ها، منابع فلزی، غیرفلزی زیرزمینی و…) و برداشت از ذخایر و طبیعی و معدنی را کاهش داده و بقایای آن برای نسل های بعدی را تضمین خواهد کرد.
• کشورهای پیشرفته صنعتی با سرمایه گذاری مناسب برای بازیافت انواع زباله ها (فلزات، مواد پلاستیکی، چوب، کاغذ و…) و آموزش همگانی برای جداسازی زباله ها از مبدأ (منازل، مدارس، اداری، تولیدی، صنعتی، خدماتی و…) قادر شده اند که از زباله های جمع آوری شده برای تولیدات جدید استفاده کنند و ازبروز خسارات بیشتر به محیط زیست (برداشت از منابع طبیعی و دفن زباله ها) تا حدودی جلوگیری کنند. اما در کشورهای در حال توسعه وضعیت چنین نیست. نه تنها سرمایه گذاری های قابل توجهی برای راه اندازی صنایع بازیافت صورت نگرفته، بلکه فرهنگ عمومی برای جداسازی زباله ها نیز شکل نگرفته است.
• ضرورتی ندارد که سازمان بازیافت خود اقدام به سرمایه گذاری برای راه اندازی صنایع بازیافت نماید، بلکه می بایست سازوکار مناسب برای فعالیت بخش خصوصی در این زمینه را فراهم سازد. این اقدام با فرهنگسازی برای جداسازی زباله ها، تأمین امکانات موردنیاز برای نگهداری و حمل پسماندهای خشک جمع آوری شده تا کارخانه های بازیافت و اخذ هزینه مناسب در این زمینه از صاحبان این کارخانه ها امکان پذیر است.
• شهرداری برای جمع آوری زباله ها از سطح خانه ها و محله ها امکاناتی را فراهم ساخته و نیروی انسانی مورد نیاز را نیز جلب کرده است، لذا در حمل پسماندهای خشک نیاز به سرمایه گذاری جدید و کلانی نیست، بلکه از طریق تعبیه مخازن مختلف برای انواع پسماندها از جمله شیشه، کاغذ، مواد پلاستیکی و مواد فلزی در محله ها آموزش همگانی در خصوص جداسازی زباله ها می توان زمینه کار را فراهم ساخت.
• تشویق و ترغیب مردم به این اقدام و حتی خریداری زباله های جدا شده در ابتدای کار می تواند فرهنگسازی را عمق بخشد و سپس به تدریج به یک وظیفه شهروندی تبدیل شود. در برخی از کشورهای اروپایی، خانوارهایی که کاغذ باطله ها یا شیشه ها را مخلوط با زباله های دیگر تحویل دهند، جریمه می شوند و این امر سبب می شود که توجه مردم به زباله ها و دورریزها جلب گردد و بیشتر در این زمینه دقت کنند.
• برای این که مشارکت مردم در زمینه همکاری پیرامون تفکیک پسماند خشک جلب شود باید سطح اطلاعات و آگاهی مردم در زمینه بازیافت افزایش یابد یعنی مفهوم صحیح و کامل بازیافت باید به وضوح روشن شده تا نگرش ها تغییر یابد.
• برای دستیابی به این مهم با آموزش چهره به چهره یا کلاس های آموزشی در سنین مختلف جامعه (مهدکودک ها، مدارس، دانشگاه ها، مساجد، مراکز تجاری و اداری)، رسانه ها، تهیه فیلم، عکس، پـوستر، و بنرهای پیام دار با پمفلت آموزنده می توان اطلاع رسانی را تکمیل کرد.
• تفکیک زباله و بازیافت مواد علاوه بر نجات محیط زیست از نابودی تدریجی می تواند به اقتصاد کشورمان نیز کمک کند. واقعیتی که متأسفانه در کشورمان هنوز به درستی درک نشده است

امروزه زباله های شهری با بالا رفتن آمار جمعیت افزایش چشمگیری پیدا کرده است. ازطرفی رواج مصرف گرایی سبب شده در شهرهای بزرگ بخصوص تهران هر فرد روزانه بیش از ۹۰۰گرم زباله تولید کند. اگر به هزینه های جمع آوری و دفع زباله نگاهی بیندازیم، متوجه می شویم که با کمی دقت و احساس مسئولیت مضاعف می توان از استهلاک چه سرمایه قابلّّ توجهی جلوگیری نماییم.

براساس آمار سازمان شهرداری و محیط زیست هزینه جمع آوری و دفن غیراصولی هر تن زباله ۳۵هزار ریال است. هر تن زباله حدود ۴۰۰مترمکعب گاز گلخانه ای دی اکسید کربن متصاعد می کند و از هر تن زباله ۴۰۰ تا ۶۰۰لیتر شیرابه خارج می شود و هر لیتر شیرابه می تواند ۴ هزار لیتر آب های زیرزمینی را آلوده کند که تأثیر خطرناکی روی آب و خاک خواهد داشت. ازطرفی این زباله ها می توانند عامل انتقال ۱۱۸ نوع بیماری به انسان باشند. با همه این اوصاف محل های دفن زباله هرروز گسترش بیشتری پیدا می کند.

بازیافت زباله های صنعتی راه علاج سلامت محیط زیست

امروزه محققان وقتی به ایجاد و ساخت یک صنعت بزرگ فکر می کنند و یا طرحی در این زمینه ارائه می کنند، فقط به خط تولید نظر ندارند.

بلکه خود را مجاب می کنند که یک محصول را از مرحله ای که به دست مشتری می رسد تا زمانی که به صورت یک کالای مستهلک و غیرقابل مصرف دور ریخته می شود، ردیابی کنند و برای بازیافت مصنوعات حاصل از آن هم ، چاره ای بیندیشند.

اما این که چنین اصلی ، در صنایع کشور ما تا چه حد توانسته جا باز کند و محققان تا چه حدی در روند بازیافت موفق بوده اند، هنوز جای سوال دارد..

با توجه به این که در کشور ما در بخشهای مختلف مقدار زیادی دور ریز داریم که متاسفانه به دلیل نبود مدیریت درست تحت عنوان زباله ، فاضلاب یا مواد ناخواسته در طبیعت رها یا دفن می شوند، محققان در تلاشند همسو با فعالیت های صنعتی راه چاره ای هم برای خروجی های این صنعت بیندیشند.

این خروجی ها اغلب معضلات محیط زیستی فاجعه باری چون آلودگی آب و خاک به دنبال دارند که معمولا بعد از سالها رخ نشان می دهند.

هرکدام از آنها به نوعی مشکل اساسی تلقی می شوند،. استفاده از پوست گردو برای تولید کربن فعال ، یا تهیه نوعی روغن از دانه های گوجه فرنگی تولید شده در صنایع رب سازی ، یا تهیه سوخت بیودیول برای مصرف خودروها، از ضایعات روغنهای خوراکی مواردی از پژوهش های به عمل آمده در زمینه بازیافت ضایعات زیستی هستند.

در صنعت تولید کاغذ روشهایی برای جوهرزدایی از کاغذهای باطله و استفاده مجدد از آنها در خمیر کاغذ مطرح شد، همچنین از ضایعات چای کارخانجات چای سازی برای رنگامیزی پشم به عنوان نوعی رنگ طبیعی یا از ضایعات کارخانجات تولید رب لیکوپن به عنوان ماده شیمیایی قابل استفاده در صنایع شیمیایی اشاره شد.

یک تجربه بازیافتی موفق 

ترکیب شیمیایی لیگنین ، پلیمری پیچیده متشکل از واحدهای «فسیل پروپان» است که در گونه های مختلف گیاهان چوبی وجود دارد.فرآورده های لیگنین به دلیل برخوردار بودن از خواصی مثل پراکنده سازی ، چسبانندگی ، کمپلکس دهندگی و پایدارکنندگی امولسیون ها، کاربردهای صنعتی وسیعی دارند.                                           

برای بازیابی لیگنین حاصل از فرآیند خمیرسازی قلیایی چوب ، از کاهش PH مایع سیاه کرافت با دی اکسید کربن و بعد اسید سولفوریک استفاده شده است ، این نتیجه تحقیقات محمودرضا نیستانی و رضا امرالهی فرد در یک واحد تحقیقاتی شیمیایی کشور است که قصد داشتند از پساب فرآیند خمیرسازی صنایع کاغذسازی ، لیگنین استخراج کنند.

از این فرآورده ها می توان به عنوان عامل پراکنده ساز، کمپلکس کننده در پاک کننده های صنعتی ، عامل پراکنده کننده و کاهنده آب لازم برای سخت شدن کامل سیمان و بتون ، عامل پراکنده کننده و کاهنده ، عامل منبسط کننده در باتری های اسیدی سربی ، عامل پراکنده ساز و کف کننده در تابلوهای دیواری گچی و تعدیل کننده ویسکوزیته برای گلهای حفاری چاه نفت و همچنین پراکنده سازی کربن سیاه ، رنگدانه ها و رنگها، تولید آفت کش های ترشونده و جاری شونده استفاده کرد.

به نظر این پژوهشگران ، باتوجه به کاربردهای متنوع لیگنین در صنایع مختلف و بازیابی آن از پساب های کارخانجات کاغذ می توان به عنوان یک زمینه کاری مطمئن مورد توجه قرار گیرد.

نتیجه گیری

• آیا تا به حال اندیشیده اید که خانواده شما در طول روز چقدر زباله تولید می کند؟ آیا قبول دارید که هر یک از ما به سهم خود مسئول هستیم تا از اتلاف منابع طبیعی جلوگیری کنیم. اگر به این مسئله بی تفاوت باشیم مطمئناً آسیب های غیرقابل جبرانی به محیط زیست وارد خواهیم ساخت که در نهایت گریبان سلامت خود و خانواده مان را خواهد گرفت.
• همین زباله ای که روزی چند کیلو در هر خانه تولید می شود، اگر به درستی مدیریت شود، هر چند به ظاهر ارتباطی با اقتصاد خانواده پیدا نمی کند، ولی به جهت اهداف کلانی که در پس آن نهفته است، سود آن به خانواده ها نیز باز می گردد، علاوه بر این که خانواده هایی نیز از راه جمع آوری بازیافت و تولید مجدد محصولات از آن ارتزاق می کند.

منبع: fardanfara.ir